Mao Zedong (Mao Tse-tung) – biografia, polityka i dziedzictwo jednego z najbardziej wpływowych przywódców XX wieku

Kim był Mao: droga do władzy i rewolucja

Dzieciństwo, bunt i pierwsze lektury

Mao urodził się w Shaoshan w prowincji Hunan (1893). Dorastał w chłopskiej rodzinie, ale wcześnie „uciekł” w książki i debaty, które w Chinach początku XX wieku kipiały od idei: reform, republikanizmu, a potem marksizmu. Młody Mao chłonął nowe pisma i krążył między biblioteką a salą wykładową, powoli budując własną, twardą wrażliwość polityczną. Wydarzenia Ruchu 4 Maja umocniły go w przekonaniu, że Chiny muszą się gwałtownie zmodernizować – i że zrobią to nie elity, lecz masy. To przekonanie stanie się nicią przewodnią całej jego biografii.

Od komórki partyjnej do czerwonej armii

W 1921 r. współtworzy zalążki Komunistycznej Partii Chin (KPCh). Przez pierwszą dekadę przeskakuje między rolą agitatora, organizatora i dowódcy polowego. W 1927 r. bierze udział w powstaniu jesiennych zbiorów i przenosi punkt ciężkości rewolucji na wieś. Z tej decyzji rodzi się jego strategia: najpierw chłopi i wojna partyzancka, potem okrążanie miast. Lata trzydzieste to budowa Sowietu Jiangxi i bezlitosna szkoła przetrwania. Kiedy otoczenie się zacieśnia, Mao stawia wszystko na ucieczkę i reorganizację sił.

Długi Marsz – wędrówka, która zmienia przywódcę w symbol

W latach 1934–1935 komunistyczna armia wyrusza w liczącą tysiące kilometrów wędrówkę znaną jako Długi Marsz. To jest moment formacyjny: z wojskowego odwrotu rodzi się mit i polityczna pozycja Mao. W morderczych warunkach, przez góry i rzeki, KPCh przechodzi do Shaanxi, a Mao wyrasta na bezdyskusyjnego lidera. Od tej pory jego autorytet łączy legendę odporności z bardzo trzeźwym poczuciem, jak organizować partię w warunkach skrajnego niedoboru. Długi Marsz cementuje też styl przywództwa: decyzje podejmowane w wąskim gronie, dyscyplina i zasada, że polityka dowodzi karabinem.

Yan’an: laboratorium idei i aparatu

Po dotarciu do Yan’an (druga połowa lat 30.) KPCh buduje obóz polityczny z prawdziwego zdarzenia. Mao prowadzi kampanie kształtowania ideologii (tzw. „rectification”), pisze teksty, które staną się kanonem maoizmu, i szkoleniowo „przepala” kadry: mają być wierne linii, rozumieć „masową linię” i myśleć jak organizatorzy, nie tylko żołnierze. W czasie wojny z Japonią KPCh rośnie – rośnie też kapitał symboliczny Mao, który występuje jako lider zdolny połączyć walkę zewnętrzną i porządkowanie wewnętrzne.

Wojna domowa i rychły finał rewolucji

Po 1945 r. konflikt z Kuomintangiem wchodzi w decydującą fazę. KPCh wygrywa nie tylko ogniem, lecz logistyką: gęstą siecią struktur na wsi, dyscypliną i zdolnością mobilizacji. W 1949 r. Mao staje na bramie Tian’anmen i ogłasza powstanie Chińskiej Republiki Ludowej. W jednym obrazie domyka opowieść: od wiejskiego buntownika, przez lidera marszu, aż po założyciela państwa. Ten moment staje się nowym „punktem zero” chińskiej historii dwudziestowiecznej. Wikipedia

Architekt systemu: funkcje, tytuły, władza realna

Po 1949 r. Mao jest jednocześnie przywódcą partii i – do 1959 r. – pierwszym przewodniczącym ChRL. Rotacja formalnych urzędów nie zmienia faktu, że ośrodek sterowania pozostaje w partii i w jego ręku aż do śmierci w 1976 r. Wokół tej osi układają się postaci drugiego planu – Zhou Enlai, Liu Shaoqi, Lin Biao – ale to Mao nadaje wektor polityce, kampaniom i reformom. W podręcznikach najczęściej spotkasz zapis Mao Zedong (pinyin); starsza forma Mao Tse-tung pochodzi z systemu Wade–Giles – różnica w pisowni to skutek odmiennych metod romanizacji języka chińskiego.

Pierwsze pięciolatki: od euforii odbudowy do mobilizacji

Wczesne lata pięćdziesiąte to reforma rolna, nacjonalizacje i pierwszy plan pięcioletni (1953–1957). Państwo skręca w model szybkiej industrializacji, oparty na centralnym planowaniu i żelaznej mobilizacji społecznej. Wydaje się, że system „łapie rytm”: rosną moce, kształci się nową kadrę, ujednolica administrację. Ten sukces – realny i propagandowy – będzie jednym z paliw, które skłonią Mao do Wielkiego Skoku Naprzód.

Wielki Skok Naprzód: ambicja bez hamulców

W 1958 r. rozpoczyna się kampania, która ma „przeskoczyć” etapy rozwoju: komuny ludowe, stal z małych pieców, normy produkcyjne zakotwiczane bardziej w hasłach niż w realiach agronomii. Skala mobilizacji niewiarygodna, tempo – bezlitosne. Skutki? Poważne zaburzenia w rolnictwie i gospodarce, a w ślad za nimi katastrofa humanitarna. Wczesne lata sześćdziesiąte przynoszą korektę kursu i częściowe odsunięcie Mao od polityki gospodarczej, ale nie od władzy symbolicznej. Państwo otrząsa się, lecz napięcie między pragmatyzmem a rewolucyjną czystością zostaje.

Rewolucja Kulturalna: polityka jako totalna mobilizacja

W 1966 r. Mao uruchamia Wielką Proletariacką Rewolucję Kulturalną. Oficjalnie: by odnowić ducha rewolucji i wyrwać chwasty „starych idei”. Praktycznie: by przetasować elity, wrócić na czoło polityki i rozpalić masową energię. Czerwone książeczki, czerwone gardła, ataki na „kapitalistyczną drogę” – wszystko to na lata przetnie społeczeństwo, szkoły, rodziny i aparat partyjny. Gdy kurz opada, państwo jest inne: pęknięte, ale wciąż scentralizowane, zdolne do kolejnego zwrotu już po śmierci Mao.

Dziedzictwo „pierwszej części” życia Mao

Jeśli odciąć ocenę późniejszych kampanii i spojrzeć tylko na drogę do władzy, widać kilka trwałych cech maoizmu. Po pierwsze, prymat polityki nad techniką: decyzja ma być wolą ludu ujętą w ramę partii, a nie rachunkiem ekonomicznym. Po drugie, chłopska baza jako źródło energii rewolucyjnej – ucieleśniona w masowych mobilizacjach, od rekrutacji po reformy. Po trzecie, mit biograficzny: Długi Marsz, Yan’an, ogłoszenie ChRL – tworzą opowieść, w której lider i naród są ze sobą sklejone. Te trzy wektory będą wracać przy każdej wielkiej decyzji Mao – od planów pięcioletnich po wybuch Rewolucji Kulturalnej – i wyjaśniają, dlaczego jego wpływ na XX-wieczne Chiny jest tak rozległy i tak sporny jednocześnie.

Krótka ściągawka osi czasu (dla porządku)

• 1893 – urodziny w Hunan
• 1921 – współtworzenie KPCh
• 1934–1935 – Długi Marsz, polityczne umocnienie przywództwa
• 1 października 1949 – ogłoszenie ChRL w Pekinie
• 1949–1959 – przewodniczący ChRL; dalej nieprzerwanie lider partii do 1976 r. Wikipedia+1

Ta część zamyka „narodziny” Mao jako przywódcy: od prowincjonalnego Hunan po bramę Tian’anmen, gdzie historia zmienia się w państwo. Dalej zacznie się już polityka totalna – z ambicjami, które pchną kraj do skoków, i z kosztami, które do dziś dzielą oceny jego dziedzictwa.

Najważniejsze kampanie: wielkie ambicje i wielkie koszty

Reforma rolna i narodziny nowego porządku (1949–1953)

Pierwsze lata po zwycięstwie rewolucji były czasem radykalnej przebudowy wsi. Wprowadzono reformę rolną, która miała zlikwidować wielką własność ziemską i przenieść ziemię w ręce chłopów. W optyce ówczesnych władz była to nie tylko operacja ekonomiczna, lecz także rewolucja społeczna: zerwanie z porządkiem feudalnym, budowa nowej hierarchii i lojalności wobec państwa. W praktyce reformie towarzyszyły kampanie polityczne, wiecowe „procesy” i przemoc, którą legitymizowano językiem sprawiedliwości dziejowej. Z perspektywy aparatu państwowego wieś stała się wielką salą szkoleniową: uczono się, jak mobilizować masy, jak budować komitety, jak kierować emocjami. Ten moment był prologiem do wszystkiego, co miało nadejść: przekonania, że polityka może przekształcać gospodarkę w tempie dyktowanym przez ideę.

Od „Stu Kwiatów” do kampanii antyprawicowej (1956–1957)

Na chwilę otwarto okna. Hasło „Niech rozkwitnie sto kwiatów” miało zachęcić do krytyki i dyskusji. Wielu intelektualistów potraktowało ten sygnał serio, wskazując niedotrzymane obietnice, biurokratyczne wypaczenia i błędy planowania. Gdy krytyka zaczęła narastać, władze odwróciły kurs: przyszła kampania antyprawicowa, która rozbiła środowiska opiniotwórcze i boleśnie zawęziła przestrzeń debaty. Efekt uboczny był długotrwały: aparat państwa zyskał przekonanie, że spontaniczna krytyka to ryzyko, a kontrola narracji jest warunkiem powodzenia kolejnych mobilizacji. Właśnie wtedy krzepła kultura samokrytyki, sprawozdawczości i podejrzeń, która w późniejszych latach będzie „olejem” w trybach wielkich kampanii.

Wielki Skok Naprzód (1958–1962): kiedy idea przyspiesza szybciej niż rzeczywistość

Ambicja była ogromna: „przeskoczyć etapy” i z chłopskiego kraju uczynić państwo przemysłowe niemal z dnia na dzień. Narzędziem miały być komuny ludowe – zintegrowane jednostki produkcji i życia społecznego – oraz powszechna mobilizacja do wytopu stali w tysiącach małych pieców. Na papierze wszystko wyglądało geometrycznie: wykresy rosły, normy windowano, sprawozdania spływały w tonie sukcesów. W realnej gospodarce zaczęły pękać szwy. Zawyżane raporty mieszały się z błędnymi decyzjami agronomicznymi, a logistyczne łańcuchy nie nadążały za hasłami. Rolnictwo traciło ludzi i uwagę, „papierowe” zbiory nie zamieniały się w zboże w spichlerzach, a centralne dyspozycje często ignorowały lokalne warunki.

Skutki były dramatyczne. W wielu regionach doszło do załamania produkcji żywności, co przyniosło katastrofę humanitarną. Państwo, które jeszcze chwilę wcześniej świętowało wzrost, musiało cofać część decyzji, a w wewnętrznej polityce nastąpiło przesunięcie w stronę pragmatyzmu. Dla samego przywództwa był to moment bolesny, ale nie kończący epoki: mit rewolucyjny trwał, a zdolność do kolejnej mobilizacji pozostała nienaruszona.

„Korekta kursu” i spór o kierunek

Wczesne lata sześćdziesiąte to czas naprawczych ruchów: więcej swobody dla przedsiębiorstw, ostrożniejsze planowanie, nieco luźniejsza polityka wobec wsi. Równolegle narastał spór ideowy wewnątrz elity: między linią bardziej pragmatyczną a linią podkreślającą rewolucyjną czystość. Ten konflikt nie rozstrzygał się w referatach, lecz w decyzjach kadrowych, w sposobie mówienia o przeszłości i w przygotowaniach do kolejnych kampanii. Utrzymujące się napięcie ostatecznie otworzyło drogę do największej operacji politycznej lat sześćdziesiątych.

Rewolucja Kulturalna (1966–1976): polityka w trybie totalnym

Formalnym celem była odnowa rewolucyjnego ducha i walka z „drogą kapitalistyczną”. Realnym narzędziem – masowa mobilizacja młodzieży, Czerwone Gwardie, spektakularne akcje przeciwko „starym ideom, zwyczajom, obyczajom i kulturze”. Szkoły, uniwersytety, teatry i instytuty badawcze stały się arenami walk frakcyjnych. Autorytety upokarzano na publicznych wiecach, książki i archiwa przechodziły przez sito ideologicznej czystki, a tysiące działaczy i nauczycieli trafiło na „reedukację” do pracy fizycznej na wsi.

Dla państwa był to eksperyment o konsekwencjach większych niż gospodarka. Aparat partyjny uległ przetasowaniu i częściowej degradacji, ale zarazem nauczył się żyć w warunkach ciągłej kampanii. W gospodarce przerwy w edukacji i badaniach, przenoszenie kadr i niepewność decyzyjna przyniosły spowolnienie i pęknięcia, które trzeba było łatać jeszcze w następnym dziesięcioleciu. Dla społeczeństwa to dekada rozchwianych biografii: pokolenia odesłane na wieś, pęknięte rodziny, pamięć strachu i gorączki ideowej. Choć pod koniec lat 60. i na początku 70. państwo zaczęło odzyskiwać sterowność, kult przewodniczącego pozostawał najważniejszym klejem mobilizacji.

Polityka zagraniczna w rytmie kampanii: siła gestów i zwrotów

Kampanie wewnętrzne miały swoje odpowiedniki na zewnątrz. Rozłam chińsko-radziecki zmieniał mapę sojuszy i retoryki, a późniejszy kontakt z USA otworzył zaskakujące okno manewru. Te zwroty miały wymiar prestiżowy i praktyczny: zwiększały autonomię w polityce międzynarodowej, ale też odciążały aparat wewnętrzny, który w ogniu Rewolucji Kulturalnej potrzebował oddechu. Nie zmieniały jednak istoty rzeczy: rdzeń polityki pozostawał masową mobilizacją i ideologiczną kontrolą.

Mechanika kampanii: jak działały tryby

Patrząc technicznie, każda duża kampania składała się z tych samych elementów. Najpierw hasło i język, które opisywały rzeczywistość w czarno-białych kontrastach. Potem organizacja – komitety, zespoły robocze, instrukcje i sprawozdawczość. Wreszcie emocja: mity, pieśni, symbole, które przenosiły energię z trybun na place i do fabryk. Ten mechanizm działał imponująco, gdy celem była mobilizacja i lojalność. Zawodził, gdy trzeba było zszyć precyzyjną logistykę, rachunek ekonomiczny i lokalną wiedzę. Wtedy poślizg między ideą i praktyką rósł, a korekta przychodziła późno.

Co zostało po kampaniach: instytucje, pamięć, język

Dziedzictwo wielkich kampanii jest złożone. Z jednej strony powstała państwowa infrastruktura planowania, edukacji i zdrowia, którą późniejsze ekipy mogły modernizować. Z drugiej – pamięć społeczna o nagłych zwrotach, karierach rwanych w pół zdania, o tym, jak łatwo stawało się figurą w scenariuszu pisanym przez politykę. Do dziś w badaniach nad epoką Mao wraca też kwestia języka: haseł, które potrafiły mobilizować, ale zarazem zatapiały niuanse, bez których gospodarce i kulturze trudno oddychać.

Lekcje płynące z dwóch „wielkich” kampanii

Wielki Skok Naprzód pokazuje, że centralne normy bez oparcia w lokalnej wiedzy i realnych danych potrafią stać się ślepą uliczką, nawet jeśli pcha je najlepsza wiara w postęp. Rewolucja Kulturalna uczy z kolei, że polityzacja wszystkiego – szkoły, teatru, nauki, rodziny – niesie koszt, którego nie da się szybko odrobić, bo dotyka tkanki społecznej i kapitału zaufania. Obie kampanie pozostawiły mapę ścieżek, którymi później poruszały się Chiny: ostrożniejsze w gospodarce, uważniejsze na stabilność, a jednocześnie świadome siły masowej mobilizacji, gdy uzna się ją za niezbędną.

Krótka oś dla pamięci

Reforma rolna i konsolidacja wsi na początku lat 50.; „Sto Kwiatów” i szybki skręt w kampanię antyprawicową; Wielki Skok Naprzód i jego ciężkie konsekwencje; okres korekty i sporów o kurs; dekada Rewolucji Kulturalnej z jej wstrząsami. Każdy z tych etapów był szkołą państwowości w trybie przyspieszonym – i każdy zostawił ślad, który widać w kolejnych rozdziałach historii, już po śmierci Mao.

Dziedzictwo i spory: jak dziś mówi się o Mao

Między modernizacją a cierpieniem – dwie opowieści o jednym człowieku

Dziedzictwo Mao Zedonga (w starszej pisowni Mao Tse-tunga) jest wciąż polem napięcia między dwiema silnymi narracjami. Pierwsza podkreśla konsolidację państwa, mobilizację społeczeństwa i wejście Chin na długą ścieżkę unowocześniania – od alfabetyzacji po rozbudowę instytucji państwowych. Druga mówi o kosztach ludzkich wielkich kampanii, traumach rodzin i przerwanych biografiach. Obie są prawdziwe w swoich porządkach i żadna nie wyczerpuje całości. Współczesny spór to w gruncie rzeczy pytanie: jak ważyć osiągnięcia strukturalne wobec cierpienia jednostek i czyję pamięć uznać za punkt odniesienia.

Wewnątrz Chin: oficjalna równowaga i pamięć codzienna

Oficjalny dyskurs w Chinach od dekad utrzymuje formułę „bilansową”: 40% błędów i 60% zasług – nie w sensie arytmetyki, lecz jako polityczna rama pozwalająca jednocześnie czcić założyciela państwa i kontynuować reformy. W praktyce oznacza to widoczną obecność Mao w przestrzeni publicznej (portret nad placem Tian’anmen, wizerunki na renminbi), a zarazem ograniczony zakres publicznej debaty nad najbardziej bolesnymi wątkami epoki. W domach ta rozmowa toczy się ciszej: jedni wspominają awans społeczny, mieszkanie z przydziału i szkołę, do której wreszcie można było pójść; inni opowiadają o przesiedleniach, „reedukacji” na wsi i latach, w których życie zwinęło się do walki o przetrwanie. Pomiędzy tymi doświadczeniami wyrasta codzienna, prywatna równowaga, w której lojalność wobec kraju bywa rozdzielona od oceny konkretnych kampanii.

Poza Chinami: historia, moralność i polityka porównań

Z perspektywy międzynarodowej dyskusja o Mao często przybiera ton moralnego rachunku. Badacze analizują Wielki Skok Naprzód i Rewolucję Kulturalną, pytając o odpowiedzialność przywódcy za decyzje, które uderzyły w gospodarkę, kulturę i więzi społeczne. Równolegle trwa debata, jak porównywać epoki i reżimy: czy kategorie stworzone do opisu Europy XX wieku można mechanicznie przenosić na kontekst chiński, czy raczej trzeba mówić językiem modernizacji peryferii, rewolucji agrarnej i długiego wychodzenia z kolonialnej pół-zależności. Bez względu na stanowisko, niemal wszyscy zgadzają się co do jednego: Mao przekształcił strukturę władzy i wyobraźnię zbiorową w skali, której nie da się zredukować do prostego „tak” lub „nie”.

Teoria i praktyka: masowa linia, kult jednostki, polityka kampanii

W warstwie ideowej maoizm łączył „linię mas” (przekonanie, że polityka ma się opierać na inicjatywie oddolnej) z praktyką ciągłych kampanii sterowanych z góry. Ten paradoks był źródłem energii i chaosu zarazem: kampanie potrafiły uruchamiać zasoby, ale też rozrywały instytucje, gdy emocja przeważała nad wiedzą ekspercką. Do tego dochodził kult jednostki – narzędzie mobilizacji i klej tożsamości – który w momentach kryzysu wzmacniał zależność systemu od decyzji jednego ośrodka. Wzór ten na długo ukształtował kulturę polityczną: nawet po 1976 r. państwo zachowało pamięć o sile haseł, a jednocześnie w gospodarce przesunęło się ku pragmatyzmowi i eksperymentom lokalnym.

Nazwisko jako znak epoki: Mao Zedong a Mao Tse-tung

Dwie pisownie – Mao Zedong (pinyin) i Mao Tse-tung (Wade–Giles) – to nie drobiazg filologiczny, lecz znak zmiany. Pinyin, przyjęty w drugiej połowie XX wieku, stał się standardem globalnym wraz z rosnącą obecnością Chin w świecie nauki, dyplomacji i handlu. Starsza forma Tse-tung kolażuje się dziś z archiwami, wydaniami emigracyjnymi i zachodnią publicystyką lat zimnej wojny. W praktyce obie nazwy wskazują tę samą postać, ale niosą różne konteksty pamięci: jedna brzmi jak współczesny podręcznik, druga jak gazeta sprzed pół wieku.

Gospodarka i państwo: długie trwanie instytucji

Choć reforma gospodarcza po 1978 r. kojarzy się z innym przywództwem, wiele instytucji i kadr ukształtowała jeszcze epoka Mao: jednolita administracja, nawyki planowania, infrastruktura edukacji masowej, system mobilizacji społecznej. To dzięki nim późniejsze władze mogły przeprowadzać eksperymenty rynkowe etapami, budując wzrost bez pełnego demontażu państwowego rdzenia. Z tej perspektywy Mao jawi się jako architekt ramy, którą następcy wypełnili inną treścią.

Kultura i symbolika: obraz, który nie znika

Ikonografia Mao – portret, „czerwona książeczka”, hasła – stała się jednym z najbardziej rozpoznawalnych zestawów znaków XX wieku. Dziś żyje wielotorowo: w Chinach jako część państwowej symboliki i nostalgii za rzekomą „prostotą” dawnego ładu; na Zachodzie jako pop-ikonografia używana w sztuce i reklamie, czasem bez zrozumienia historycznego ciężaru. Ten rozdźwięk pokazuje, jak łatwo symbole odklejają się od doświadczeń, i jak ważna jest edukacja historyczna, która przywraca im kontekst.

Maoizm globalny: inspiracje, które zmieniały się w drodze

Poza Chinami idee maoistyczne inspirowały ruchy w Azji, Afryce i Ameryce Łacińskiej – od partyzantek wiejskich po miejskie ruchy rewolucyjne. Wędrując, maoizm zmieniał się: jedni akcentowali rolę chłopstwa, inni partyzantkę długiego trwania, jeszcze inni retorykę antykolonialną. To osobny rozdział sporów o Mao: czy można odrywać doktrynę od praktyk, które podejmowano w różnych krajach w jego imieniu, i kto za te praktyki odpowiada – oryginał czy lokalne adaptacje.

Historiografia: od wielkich narracji do historii mówionej

Współczesne badania coraz częściej schodzą na poziom mikrohistorii. Zamiast jedynie liczyć wskaźniki, historycy słuchają relacji mówionych, przeglądają dzienniki fabryk, archiwa gmin, fotografie z prywatnych albumów. Obraz staje się bardziej złożony: obok przemocy i przymusu pojawiają się też agencyjne strategie zwykłych ludzi – od cichych form oporu po zdolność korzystania z luk systemu. Taki sposób pisania historii nie uniewinnia polityki, ale sprawia, że widzimy nie tylko czarne i białe, lecz także szeroki wachlarz szarości.

Co znaczy „oceniać” dziś

Oceniając Mao dziś, poruszamy się między trzema punktami odniesienia. Pierwszy to skala przekształcenia państwa: alfabet, służba zdrowia, sieci instytucji, które złożyły się na nowoczesne Chiny. Drugi to koszt społeczny: ludzkie historie, które nie mogą zostać zredukowane do przypisu. Trzeci to ciągłość polityczna: wpływ stylu rządzenia – kampanii, symboli, centralnej mobilizacji – na późniejsze dekady. Rzetelna narracja musi widzieć te trzy wymiary naraz, ze świadomością, że historia nigdy nie daje się domknąć jednym zdaniem.

Dlaczego spór nie gaśnie

Spór o Mao nie jest tylko sporem o przeszłość. To także spór o model rozwoju, sens rewolucji w epoce nierówności i o to, gdzie leży granica między sprawczością państwa a prawami jednostki. Dopóki te pytania będą aktualne, dopóty Mao pozostanie obecny – jako symbol, ostrzeżenie, inspiracja lub przestroga. I może właśnie to jest najbardziej „trwałą” częścią jego dziedzictwa: zdolność, by zmuszać do rozmowy tam, gdzie łatwiej byłoby milczeć.

FAQ Mao Zedong (Mao Tse-tung)

Kim był Mao Zedong i kiedy żył?

Mao Zedong (1893–1976) był przywódcą Komunistycznej Partii Chin, współtwórcą i pierwszym przewodniczącym Chińskiej Republiki Ludowej (1949–1959), pozostając przywódcą partii aż do śmierci w 1976 r.

Czym był Wielki Skok Naprzód?

To kampania z lat 1958–1962, która miała szybko uprzemysłowić kraj i zreorganizować rolnictwo (komuny ludowe). Skutkiem były głębokie zaburzenia gospodarcze i społeczne.

Na czym polegała Rewolucja Kulturalna?

W latach 1966–1976 mobilizowano młodzież do walki z „starymi ideami” i przeciwnikami wewnątrz partii. Ruch wywołał wieloletnie wstrząsy polityczne i społeczne.

Dlaczego spotyka się dwie pisownie: Mao Zedong i Mao Tse-tung?

„Mao Zedong” to zapis w systemie pinyin, a „Mao Tse-tung” w starszym systemie Wade–Giles. Różnice wynikają z odmiennych zasad romanizacji języka chińskiego.

Jak dziś ocenia się dziedzictwo Mao?

Oceny są podzielone: część podkreśla konsolidację państwa i mobilizację społeczną, inni akcentują katastrofalne koszty kampanii i naruszenia praw człowieka. Współczesna historiografia prezentuje szerokie spektrum interpretacji.